Biblia Latina: Evangeliarium dictum Codex aureus Pultoviensis.

Rękopis

W koszyku

Biblia Latina: Evangeliarium dictum Codex aureus Pultoviensis. - Ratyzbona lub opactwo Niederalteich. - 171 kart + II : pergamin; pismo: majuskuła romańska, ilustracje iluminowane, bordiury ; 35 x 25 cm.

Autor

Czacki Tadeusz (1765-1813) Właściciel Czartoryski Adam Jerzy (1770-1861).

Forma i typ

Rękopisy

Gatunek

Rękopisy iluminowane

Indeks R0

CRI

Wersja elektroniczna (Biblioteka Książąt Czartoryskich)

Status dostępności:

Czytelnia - zbiory z magazynu

Zapytaj bibliotekarza: sygn. 1207 IV Rkps MF 229 (1 egz.)

Czytelnia - zbiory specjalne z magazynu

Są egzemplarze dostępne do wypożyczenia: sygn. 1207 IV Rkps (1 egz.)

Strefa uwag:

Ewangeliarz płocki.

Codex aureus Pultoviensis

Złoty Kodeks Pułtuski

Uwaga ogólna

Składki: 12+2 (k. 1-4); 21+1 (k. 5-6); 33+3 (k. 7-12); 44+4 (k. 13-20, po k. 20 wyrwano 8 kart, tj. 1 składkę); 54+4 (k. 21-28); 63+3 (k. 29-34; przed k. 29 wyrwano 1 kartę; po k. 34 wyrwano 1 kartę); 7-104+4 (k. 35-66); 115+5 (k. 67-76); 124+4 (k. 77-84); 133+4 (k. 85-91; przed k. 85 wyrwano 1 kartę); 141+1 (k. 92-93, przed k. 92 wyrwano 2 karty, po k. 93 wyrwano 1 karty); 152+1 (k. 94-96, przed k. 94 wyrwano 1 kartę, po k. 94 wyrwano 1 kartę, po k. 95 wyrwano 2 karty, po k. 96 wyrwano 1 kartę); 164+4 (k. 97-104); 174+2 (k. 105-110, po k. 108 wyrwano 2 karty); 18-204+4 (k. 111-134); 214+3 (k. 135-141, po k. 139 wyrwano 1 kartę); 22-244+4 (k. 142-165); 251+1 (k. 166-167); 262+2 (k. 168-171). Reklamant w składce 23 na k. 157v. Foliacja ręką z XV w., rubro w górnym prawym rogu na k. 13-169: fol. I-CLXXXI.

Pismo i zdobienia: w rękopisie występują dwa typu pisma: 1. k. 5v-7v, 75r-75v, 107v-109r minuskuła uncjalna, pisana srebrem i złotem na mini w jednej kolumnie, po 27-35 wiersze; 2. k. 13v-74v, 77r-107r, 110r-171v majuskuła, pisane złotem i obwiedzona z czerwoną farbą w jednej kolumnie po 18 wierszy. Schemat pisarski i liniowanie rylcem. Na każdej stronie tekst owiedziony bordiurą z motywem zoomorficznym lub geometryczno-roślinnym. W tekście głównym, pisanym majuskułą liczne przerywniki zoomorficzne. Rękopis bardzo bogato dekorowany. Zachowało się 9 całostronicowych kompozycki kanonowych, ujętych w obramowanie architektoniczne z symbolami ewangelistów w zwieńczeniach na k. 1r-5r. Miniatur całostronicowych 13: k. 8v-11r – kompozycje rombowe i medalionowe, przedstawiające rodowód Chrystusa; k. 11v – Mojżesz przed gorejącym krzakiem; Izajasz, Jesse i Araron; Boże Narodzenie; Zwiastowanie pasterzom; k. 12v – św. Mateusz Ewangelista; k. 15v – Sen św. Józefa; k. 17r – Trzej Królowie u Heroda. Miniatur półstronicowych 5: k. 17v – Pokłon Trzech Króli; k. 18r – Ucieczka do Egitpu; k. 18v – Herod wysyła zołnierz i Rzeź niewiniątek; k. k. 76v – Św. Marek ewangelista; k. 109v – św. Łukasz ewangelista. Minatur inicjalnych 3: k. 13r – inicjał Liber generationis całostronicowy, plecionkowo-roślinny; k. 77r – inicjał I(nicium evangelium) plecionkowy ze smokiem; k. 110r - inicjał Q<uoniam> plecionkowy ze smokiem. W żywej paginie tytyły Ewangelii rubro i złotem, w wiekszości obcięte.

Noty i glossy: odsyłacze konkordacyjne, w większość obcięte przy oprawie. Ręką z XVI w. zapiska na k. 73v: Anno 1746, 1556, 192; Diebus Pasche. Zapiska ręką z XVII w. na k. 116v: Anno quinto decimo imperii Tiiberii.

Uwaga dotycząca zawartości

k. 1-5r: Canones Eusebiani.

k. 5v-171: Evangeliarium.

Incipit elencus Evangelii. – Natiuitas Christi. Magi cum muneribus ...X... comprehendentes autem eum duxerunt ad domumǁ

k. 5v-7v: Capitula Mt.; k. 12: niezapisana; k. 13r-20v: Mt. 1-3; brak tekstu po słowach: hic est Filius meus dilectus in quo michi conplacuiǁ; k. 21r-29v: Mt. 6, 28-10, 17; tekst zaczyna sie od słów: ǁet de vestimento quid solliciti estis i urywa się po słowach: flagellabunt vos et ad praesides et ad regesǁ; s. 30r-34v: Mt. 10, 34-12, 42; tekst zaczyna sie od słów:ǁ Nolite arbitrari i urywa się po słowach: quia venit a finibus terreǁ; k. 35r-74v: Mt. 13, 9-28, 20; tekst zaczyna się od słów: ǁ<au>res audiendi audiat; k. 75r-75v: Capitula Marc.; k. 76: niezapisana, z wymalowaną bordiurą; k. 77r-84v: Marc. 1-4, 21; brak tekstu po słowach: facit ramos magnos itaǁ; k. 86r-91v: Marc. 5, 11-7, 29; tekst zaczyna się od słów: ǁmagnus pascens et deprecabuntur eum i urywa się na słowach: et ait illi propter hunc ser<monem>ǁ; k. 92r-92v: Marc. 8, 10-8, 28; tekst zaczyna się od słów: ǁin partes Dalmutha i urywa się po słowach: qui responderunt illi dicentesǁ; k. 93r-93v: Marc. 10, 1-10, 20; tekst zaczyna się od słów: ǁiterum docebat illos i urywa się po słowach: et illi respondens ait illi magisterǁ; k. 94r-95v: Marc. 10, 48-11, 27; tekst zaczyna się od słów: ǁ<commi>nabantur ei multi ut taceret i urywa się po słowach: accedunt ad eum summi sacerdotes et scribe et seniores ; k. 96r-97v: Marc. 12, 26-13, 12: tekst zaczyna się od słów: ǁsuper rubum quomodo dixerit illi Deus inquiens i urywa się po słowach: tradet autem frater fratremǁ; k. 98r-107r: Marc. 13, 30-15,20; tekst zaczyna sie od słów: ǁAmen dico vobis; k. 107v-108v: Capitula Luc.; brak tekstu po słowach: inde dicit ignemǁ ; k. 109r: Capitula Luc.; tekst zaczyna sie od słów: ǁ<creden>tibus ostendit av piscem; k. 110r-111v: Luc. 1, 1-26; brak tekstu po słowach: Missus est angelusǁ; k. 112r-139v: Luc. 1, 44-10, 21; tekst zaczyna się od słów: ǁenim ut facta est vox salutationis tue in auribus meis i urywa się po słowach: confiteor tibi Pater Domine celi et terre quod abscon<disti>ǁ; k. 140r-171v: Luc. 10, 37-22, 54; tekst zaczyna się od słów: ǁmisericordiam in illum et ait illi Ihesu vade et tu fac similiter i urywa się po słowach: comprehendentes autem eum duxerunt ad domumǁ

Uwaga dotycząca cytaty bibliograficznej

St. Kutrzeba, Catalogus codicum manu scriptorum Musei Principum Czartoryski, Vol. II, Cracoviae 1908-1913, s. 142.

Katalog zachowanych rękopisów z dawnej Biblioteki Załuskich - pierwszej polskiej biblioteki narodowej /Catalogue of Extant Manuscripts from the Former Załuski Library - the First Polish National Library, red. Krzysztof Kossarzecki, Tomasz Szwaciński, Olga N. Bleskina, Natalia A. Elagina, Biblioteka Narodowa, Warszawa 2019, s. 849 nr 2259.

Manuscripta.pl, nr 7 [MSPL 01581]: http://manuscripta.pl/loca/krakow_bcz.htm

K. Zawadzki, Katalog mikrofilmów nr 10, Rękopisy Biblioteki Czartoryskich w Krakowie, Warszawa 1965, s. 62

Uwaga dotycząca innej dostępnej postaci fizycznej

Mikrofilm 17354 BN.

Uwaga dotycząca proweniencji

Rękopis został spisany ok. 1080 r. prawdopodobnie w Ratyzbonie lub w opactwie w Niederalteich. Nazywany jest również Ewangeliarzem płockim, ponieważ stanowił własność katedry płockiej, której przekazała go Judyta, pierwsza żona księcia Władysława Hermana. W XVIII w. rękopis przechowywany był w kolegiacie w Pułtusku, co potwierdzają zapiski na k. 1r i 2r: Pultoviensis, stąd też wzieła się jego nazwa „złoty kodeks pułtuski”. Potem w jego posiadanie wszedł Tadeusz Czacki. Notowany jest w rejestrach Biblioteki Poryckiej (zob. B.Czart.2916 IV vol. II s. 705). W 1818 r. Adam Jerzy Czartoryski kupił od Barbary Czackiej, wdowy po T. Czackim Bibliotekę Porycką i włączył ją do zbiorów Biblioteki Puławskiej (E. Danowska, Tadeusz Czacki 1765-1813. Na pograniczu epoki, Kraków 2006, s. 330-333; J. Pezda, Zbiory rękopisów Biblioteki XX. Czartoryskich, „Bibliotheca Nostra”, 2009 s. 13). Przynależność do zbiorów puławskich potwierdza pieczątka tejże biblioteki na k. 1r.

Biblioteka Porycka.

Na s. 1 pieczątka Biblioteki Puławskiej.

Uwaga dotycząca oprawy

Skomponowana ok. 1878 r. z elementów średniowiecznych. Deski grube, nieprofilowane, obciągnięte czerwonym aksamitem. Okładzina przednia obita blachą miedzianą. W zwierciadle emaliowany krzyż (XIX w.) na nim emaliowana i niegdyś złocona figura Chrystusa Ukrzyżowanego (XII w.), pod krzyżem elamiowane figury Marii i św. Jana, a nad ramionami krzyża dwóch aniołów. Tło zwierciadła puncowane, kwiaty oraz 42 kamieniami półszlachetnymi i gemmami; po 8 w górnych kwaterach i po 14 w dolnych. Bordiura ozdobiona na przemian emaliami (XIII w. i repliki z XIX w.) na przemian z 22 kamieniami półszlachetnymi, po 5 na dolnej i górnej listwie i dwa razy po trzy na listwach bocznych. Grzbiet płaski, 5 zwięzów, kapitałki sznurkowe. Blok wyrównany. Brzegi kart barwione na złoto. Karty ochronne, pergaminowe I, [II]. Wyklejki pergaminowe.

Deski obite blachą.

Uwaga dotycząca publikacji o dokumencie

M. Sokołowski, Muzeum XX. Czartoryskich w Krakowie, „Kwartalnik Historyczny” 6 (1892) s. 255;

I. Hlavaček, Przyczynek do czesko-polskich kontaktów książkowych za panowania Przemyślidów [in:] Archiwa Biblioteki i Muzea Kościelne 33 (1976) p.319-320;

C.K. Święcki, Kultura piśmienna w Polsce średniowiecznej X-XII wiek, WUW, Warszawa 2010, s. 59-62.

S. Sawicka, Les principaux manuscrits à peintures de la Bibliothèque Nationale à Varsovie, du Château Royal et des Bibliothèques: de Zamoyski à Varsovie, du Seminaire de Płock et du Chapitre de Gniezno [w:] Bulletin de la Société Française de Reproductions de Manuscrits à Peintures, 19e année, Paris 1938, s. 273-279.

K. Płonka-Bałus, Ewangeliarz Płocki zw. Kodeksem Pułtuskim (Codex aureus pultoviensis) [w:] Kraków w chrześcijańskiej Europie X-XIII w., Katalog wystawy, Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, kuratorzy E. Firlet, E. Zaitz, Kraków 2006, s. 448-451.